بازخوانی مشارکت مردم در بازسازی زلزله 1382 بم

زلزله سال 1382 بم از جمله سوانح مخربی است که باعث کشته و مجروح شدن قریب به 50 هزار نفر و ویران شدن کامل نزدیک به 80 درصد مناطق شهری و روستایی بم و بروات شد. پس از زلزله، بازسازی بم در دستور کار مسؤلان قرار گرفت. تلفات قابل توجه، گستردگی خسارات وارده، پیچیدگی و هزینه فراوان بازسازی منطقه و عوامل متعدد دیگر سبب شد تا حضور و مشارکت مردم (آسیب‌دیدگان) در بازسازی بم امری مهم و قابل تأمل به‌شمار آید. در مقاله حاضر به بررسی مصادیق و چگونگی مشارکت مردم در بازسازی پس از زلزله 1382 بم پرداخته شده است. در همین راستا، این تحقیق با استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای (جهت تدوین چارچوب مفهومی) و مطالعات میدانی (با حضور در شهر زلزله‌زده بم و مصاحبه با مردم و عوامل و نیز مدیران ارشد بازسازی)، انجام گرفته است. از آنجا که تحقیق حاضر ماهیتی توصیفی - تحلیلی دارد، بنابراین مبتنی بر شیوه‌ای کمی و کیفی و با استفاده از پیمایش به سرانجام رسیده است. در این مطالعه، در روش کمی جهت تعیین میزان قابلیت اعتماد و پایایی پیمایش، از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. مقدار آلفای کل پرسشنامه برابر با 98/0 است. جهت تعیین روایی پرسش نامه، از روش اعتبار صوری و با مشاوره افراد ذیصلاح که در این زمینه آگاهی داشته‌اند، استفاده گردیده است. نتیجه بررسی نشان می‌دهد که مدیریت بازسازی با ارائه مدلی مبتنی بر حفظ هویت معماری و استحکام بم با محور قرار دادن مشارکت مردم، تلاش نمود تا مدیریت کلان بازسازی را به نحوه نسبتاً مناسبی انجام دهد. عمده‌ترین محورهای مشارکت در آوار برداری، طراحی نقشه واحدهای مسکونی و ارائه مصالح ساختمانی تجلی یافت. در این میان، در آواربرداری و تهیه نقشه‌های ساختمانی بیشترین مشارکت صورت گرفته است و در سایر موارد، میزان مشارکت نسبتاً متعادل بوده است. اگرچه مدل بازسازی بم بستر مشارکت بسیار فعال‌تری نسبت به سایر بازسازیهای قبلی فراهم ساخت اما با مشارکت به معنای واقعی فاصله داشت. دستیابی به این آرمان نیازمند ظرفیت سازی وتوانمند سازی تمامی بازیگران عرصه بازسازی است.